Strophanthus, inaczej skrętnik, to rodzaj pnączy, obejmujący 38 gatunków roślin, z których ponad 30 występuje w Afryce kontynentalnej, 7 w Azji od Indii po Azję Południowo-Wschodnią i 1 na Madagaskarze. Do najbardziej znanych należą Strophanthus gratus, Strophanthus kombe i Strophanthus hispidus. Nasiona różnych gatunków skrętnika zawierają wysokie stężenie alkaloidu strofantyny, która w odpowiedniej dawce może stać się cennym lekiem nasercowym. Co kryje w sobie ta egzotyczna roślina? Zapraszam do artykułu.
Strophanthus gratus – znaczenie nazwy i charakterystyka
Nazwa Strophanthus składa się z dwóch słów pochodzących z języka greckiego oznaczających skręt (stophe) oraz kwiat (anthos) i nawiązuje do skręconych końcówek płatków kwiatów. Słowo Gratus pochodzi z języka łacińskiego i oznacza wdzięczny lub miły.
Strophanthus jest nazwą rodzaju rośliny tropikalnej, której cechą charakterystyczną jest zawarta w nasionach silnie toksyczna strofantyna glikozydowa, która znajduje zastosowanie w leczeniu chorób układu sercowo- naczyniowego, znacznie obniżając ryzyko zawału serca. Z gatunku Strophanthus gratus otrzymywana jest G-strofantyna (ouabaina).
Skrętnik wdzięczny jest krzewem pnącym, a jego pędy osiągają długość do 25 m. Może wspinać się po drzewie jako liana, a tym samym dorastać aż do jego korony. Pędy i gałęzie mają białe spękania kory, z kolei oliwkowozielone liście- eliptyczny kształt i wyraźny układ żyłek. Lejkowate, efektownie wyglądające kwiaty, przyjmują kolorystykę od bieli po fiolet i mają mocno różowe wybarwienie. Nasiona skrętnika wdzięcznego mają długość od 11 do 19 mm, kształt wrzeciona i kolor od żółtego do żółtobrązowego.
Strofant wdzięczny – uprawa
Skrętnik wdzięczny pochodzi z ciepłych regionów Afryki (Kamerun, Gabon, Nigeria, Sierra Leone) i jest uprawiany w wielu krajach, na częściowo zacienionych, żyznych i bogatych w próchnicę, jednocześnie wilgotnych, ale dobrze przepuszczalnych glebach.
Można go spotkać na skrajach lasów, przy brzegach rzek, najczęściej na terenach zlokalizowanych na wysokości do 650 m nad poziomem morza. Łatwo wyrasta z nasion, które wysiewa się wraz z początkiem pory deszczowej. Tempo wzrostu uzależnione jest od jego ugruntowania. Młode rośliny rosną bardzo wolno, zwłaszcza w pierwszych 3 latach od posadzenia. Po tym okresie tempo wzrostu się zwiększa, a sam krzew może rosnąć nawet około pięćdziesięciu lat.
Właściwości i zastosowanie skrętnika wdzięcznego
Związki otrzymywane ze skrętnika znalazły szerokie spektrum zastosowania, głównie w leczeniu różnych schorzeń i chorób, choć afrykańskie plemiona od kilkuset lat wykorzystywały także jego nasiona do zatruwania grotów strzał, używanych do polowań.
W Europie roślina najbardziej znana jest jako glikozyd nasercowy pod postacią g-Strofantyny (ouabainy), otrzymywanej z nasion, łodyg i liści. Początek XX wieku to okres wielkiej popularności w środowisku medycznym strofantyny, odkrycie której stawiano na równi z wynalezieniem insuliny czy penicyliny. Od lat 30. do późnych lat 80. XX wieku, była ona lekiem z wyboru w leczeniu chorób serca, głównie w Niemczech.
Otrzymywane ze skrętnika strofantyna wzmacnia bicie i normalizuje rytm pracy serca, wpływa na obniżenie ciśnienia krwi, rozszerzanie naczyń wieńcowatych i zapobiega uszkodzeniom komórek w przypadku zawału.
Dojrzałe, wysuszone nasiona skrętnika wdzięcznego, oczyszczone z przypominających kłos wypustek, wykorzystywane są jako środek do produkcji leków homeopatycznych, stosowanych głównie przy niewydolności serca, tachykardii, stenokardii oraz występujących stanach lękowych z nerwobólem w okolicach serca.
W krajach Afrykańskich związki ze skrętnika wdzięcznego znalazły nieco odmienne zastosowanie lecznicze. I tak np. wywar z korzeni lub liści stosuje się w leczeniu reumatyzmu, lewatywę z korzeni w przypadku chorób wenerycznych, a w przypadku świerzbu zastosowanie znajduje miejscowo stosowana maść z roztartego korzenia skrętnika zmieszanego z olejem.
Wśród innych chorób i schorzeń, które leczone są z pomocą skrętnika wdzięcznego, wymienić można owrzodzenia, infekcje pasożytnicze, otarcia, zatrucia pokarmowe, gorączkę, choroby przenoszone drogą płciową czy czerwonkę. W niektórych Afrykańskich krajach stosowany jest jako antidotum na jad węża, afrodyzjak, a nawet talizman zabezpieczający przed złymi urokami.
Gdzie kupić strofantynę?
Zdobycie otrzymywanej ze strofantu qubainy (strofantyny) wymaga nie lada zachodu, ale nie jest niemożliwe. Choć leki nasercowe zawierające strofantynę zostały wycofane ze sprzedaży w roku 2012, w niemieckich aptekach nadal można zamówić tzw. “nalewkę macierzystą”, która przygotowywana jest na zamówienie przez producenta leków homeopatycznych. Jest ona równie skuteczna, co stosowane wcześniej tabletki nasercowe.
Chociaż strofantyna została częściowo zapomniana przez medycynę, wielu lekarzy nadal uznaje ją za najlepszy lek nasercowy o najmniejszym spektrum skutków ubocznych. W Europie każdego roku cieszy się coraz większym zainteresowaniem, szczególnie u osób uskarżających się na choroby układu sercowo-naczyniowego, które upatrują w niej nadzieję na poprawę stanu swojego zdrowia naturalnymi, domowymi sposobami przy użyciu kardiotoniku – ziołowej nalewki strofantyny.
Źródła:
- Ewa Jaźwińska-Tarnawska, Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej, Leki stosowane w chorobach układu krążenia
- https://plants.jstor.org/stable/10.5555/al.ap.upwta.1_397www.plants.jstor.org
- www.herzinfarkt-alternativen.de/strophanthin-eine-reise-in-eine-unbekannte-welt
- https://www.pascoe.de/wirkstoffe/detail/strophanthus-gelbe-strophantus-samen.htmlwww.pascoe.de
- Dr. J. Wilkens- Natur und Medizin (Dr. Veronica Carstens Stiftung)/ Beilage Kompass Komplemetnärmedizin KOKO September 2021
