Strophanthus, inaczej skrętnik, to rodzaj pnączy, obejmujący 38 gatunków roślin, z których ponad 30 występuje w Afryce kontynentalnej, 7 w Azji od Indii po Azję Południowo-Wschodnią i 1 na Madagaskarze. Do najbardziej znanych należą Strophanthus gratus, Strophanthus kombe i Strophanthus hispidus. Nasiona różnych gatunków skrętnika zawierają wysokie stężenie alkaloidu strofantyny, która w odpowiedniej dawce może stać się cennym lekiem nasercowym. Co kryje w sobie ta egzotyczna roślina? Zapraszam do artykułu.
Strophanthus gratus – znaczenie nazwy i charakterystyka
Nazwa Strophanthus składa się z dwóch słów pochodzących z języka greckiego oznaczających skręt (stophe) oraz kwiat (anthos) i nawiązuje do skręconych końcówek płatków kwiatów. Słowo Gratus pochodzi z języka łacińskiego i oznacza wdzięczny lub miły.
Strophanthus jest nazwą rodzaju rośliny tropikalnej, której cechą charakterystyczną jest zawarta w nasionach silnie toksyczna strofantyna glikozydowa, która znajduje zastosowanie w leczeniu chorób układu sercowo- naczyniowego, znacznie obniżając ryzyko zawału serca. Z gatunku Strophanthus gratus otrzymywana jest G-strofantyna (ouabaina).
Skrętnik wdzięczny jest krzewem pnącym, a jego pędy osiągają długość do 25 m. Może wspinać się po drzewie jako liana, a tym samym dorastać aż do jego korony. Pędy i gałęzie mają białe spękania kory, z kolei oliwkowozielone liście- eliptyczny kształt i wyraźny układ żyłek. Lejkowate, efektownie wyglądające kwiaty, przyjmują kolorystykę od bieli po fiolet i mają mocno różowe wybarwienie. Nasiona skrętnika wdzięcznego mają długość od 11 do 19 mm, kształt wrzeciona i kolor od żółtego do żółtobrązowego.
Strofant wdzięczny – uprawa
Skrętnik wdzięczny pochodzi z ciepłych regionów Afryki (Kamerun, Gabon, Nigeria, Sierra Leone) i jest uprawiany w wielu krajach, na częściowo zacienionych, żyznych i bogatych w próchnicę, jednocześnie wilgotnych, ale dobrze przepuszczalnych glebach.
Można go spotkać na skrajach lasów, przy brzegach rzek, najczęściej na terenach zlokalizowanych na wysokości do 650 m nad poziomem morza. Łatwo wyrasta z nasion, które wysiewa się wraz z początkiem pory deszczowej. Tempo wzrostu uzależnione jest od jego ugruntowania. Młode rośliny rosną bardzo wolno, zwłaszcza w pierwszych 3 latach od posadzenia. Po tym okresie tempo wzrostu się zwiększa, a sam krzew może rosnąć nawet około pięćdziesięciu lat.
Właściwości i zastosowanie skrętnika wdzięcznego
Związki otrzymywane ze skrętnika znalazły szerokie spektrum zastosowania, głównie w leczeniu różnych schorzeń i chorób, choć afrykańskie plemiona od kilkuset lat wykorzystywały także jego nasiona do zatruwania grotów strzał, używanych do polowań.
W Europie roślina najbardziej znana jest jako glikozyd nasercowy pod postacią g-Strofantyny (ouabainy), otrzymywanej z nasion, łodyg i liści. Początek XX wieku to okres wielkiej popularności w środowisku medycznym strofantyny, odkrycie której stawiano na równi z wynalezieniem insuliny czy penicyliny. Od lat 30. do późnych lat 80. XX wieku, była ona lekiem z wyboru w leczeniu chorób serca, głównie w Niemczech.
Otrzymywane ze skrętnika strofantyna wzmacnia bicie i normalizuje rytm pracy serca, wpływa na obniżenie ciśnienia krwi, rozszerzanie naczyń wieńcowatych i zapobiega uszkodzeniom komórek w przypadku zawału.
Dojrzałe, wysuszone nasiona skrętnika wdzięcznego, oczyszczone z przypominających kłos wypustek, wykorzystywane są jako środek do produkcji leków homeopatycznych, stosowanych głównie przy niewydolności serca, tachykardii, stenokardii oraz występujących stanach lękowych z nerwobólem w okolicach serca.
W krajach Afrykańskich związki ze skrętnika wdzięcznego znalazły nieco odmienne zastosowanie lecznicze. I tak np. wywar z korzeni lub liści stosuje się w leczeniu reumatyzmu, lewatywę z korzeni w przypadku chorób wenerycznych, a w przypadku świerzbu zastosowanie znajduje miejscowo stosowana maść z roztartego korzenia skrętnika zmieszanego z olejem.
Wśród innych chorób i schorzeń, które leczone są z pomocą skrętnika wdzięcznego, wymienić można owrzodzenia, infekcje pasożytnicze, otarcia, zatrucia pokarmowe, gorączkę, choroby przenoszone drogą płciową czy czerwonkę. W niektórych Afrykańskich krajach stosowany jest jako antidotum na jad węża, afrodyzjak, a nawet talizman zabezpieczający przed złymi urokami.
Źródła:
- Ewa Jaźwińska-Tarnawska, Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej, Leki stosowane w chorobach układu krążenia
- https://plants.jstor.org/stable/10.5555/al.ap.upwta.1_397www.plants.jstor.org
- www.herzinfarkt-alternativen.de/strophanthin-eine-reise-in-eine-unbekannte-welt
- https://www.pascoe.de/wirkstoffe/detail/strophanthus-gelbe-strophantus-samen.htmlwww.pascoe.de
- Dr. J. Wilkens- Natur und Medizin (Dr. Veronica Carstens Stiftung)/ Beilage Kompass Komplemetnärmedizin KOKO September 2021
